سایه‌ها

از آن‌چه واقعی است... .

۷ مطلب در بهمن ۱۳۹۴ ثبت شده است

هشت سال پیش باید این چشم‌ها دریا می‌شد

از مدرسه آمدم. وارد خانه که شدم، همان‌طور که کیفم موقع برداشتن کفش‌هام از روی زمین سر خورده بود روی ساعد دستم و داشتم تلاش می‌کردم که کیف و چادر و کفش و کیسه‌ی غذایم را با هم نگه دارم، چشم‌ام خورد به مامان. روبه‌روی در ورودی آپارتمان، خودش را لای پتوی گلبافت دونفره پیچانده بود. لب‌اش سفید بود و می‌لرزید. چشم‌هاش دو-دو می‌زد. رنگ‌اش زرد شده بود. به مامان نگاه کردم و بعد به زهرا که روبه‌روی مامان نشسته بود و داشت بهش قرص می‌داد. سلام کردم و پرسیدم «چه شده؟» که جواب گرفتم: «چیزی نیست. یخورده حالت سرماخوردگی دارن مامان.» همین. من هم لباس‌هام را عوض کردم و خوابیدم. عصر که از خواب بیدار شدم، حوالی غروب بود. آسمان قرمز بود و از بین پرده‌های سفید اتاق زنگش پخش‌ می‌شد روی زمین. لب‌هام خشک شده بود از خوابی که دیده بودم. بلند شدم. خانه خالی بود. بابا را صدا زدم؛ جوابی نشنیدم. زهرا را صدا زدم؛ جوابی نشنیدم. مامان را صدا زدم؛ جوابی نشنیدم. پشت زانوهام سست شد و می‌لرزید. تلفن مامان را گرفتم، خانه جا گذاشته بود. یک ساعتی را داخل خانه راه می‌رفتم که زهرا و مامان و دایی با هم آمدند. فکر می‌کردم رفته‌اند خانه‌ی دایی و عصبانی بودم که چرا مرا بیدار نکردند. رنگ مامان را که دیدم، با خودم فکر کردم «نه! ماجرا یه چیز دیگه‌س!» و همین. بعد فهمیدم مامان، ریه‌اش عفونت کرده بوده و حالش به هم خورده و اورژانس آمده و برده‌اندش و نوار قلب گرفته‌اند و دایی رفته و زهرا و مامان را آورده خانه. و من خواب بودم. وقتی آمدند، زهرا با من سرسنگین بود و ناراحت که «تو که می‌دونی مامان وقتی می‌گن حال‌شون بده یعنی واقعا حال‌شون بده. چرا حال مامان رو دیدی، رفتی خوابیدی؟ من جونم بالا اومد تا اورژانس اومد و به دایی و بابا خبر دادم.» اما مامان نه. حتی عذرخواهی که کردم، مامان دعوام کرد که «نه مادر. این چه حرفیه؟ اتفاقه دیگه. پیش میاد. تو که نمی‌دونستی این‌جوری می‌شه.»

دیروز، وقتی از صبح ضربان قلبم بالا بود و حوالی غروب کارم به درمان‌گاه کشید، وقتی داشتند نوار قلب از من می‌گرفتند، وقتی دنبال نبض‌ام می‌گشتم و آن‌قدر فشارم پایین بود که انگشت‌هام حس‌اش نمی‌کرد، با خودم فکر کردم چه لحظه‌هایی بوده که خدا به من رحم کرده و هیچ نفهمیدم. چه نعمتی بود آن‌روز که مامان حال‌اش به هم خورد و کارش به بیمارستان کشید و برگشت خانه. که اگر ماجرا طور دیگری بود، کی‌ می‌توانستم خودم را ببخشم که «تعمدی نبوده» یا هر چیز دیگری؟ گاهی، تیر و ترکش یک بی‌توجهی درست از کنار گوش‌مان می‌گذرد و ما حتی نمی‌فهمیم‌اش. حتی حس‌اش نمی‌کنیم که بخواهیم برای‌اش خدا را شکر کنیم. حالا که دل‌تنگ مامان هستم با خودم فکر می‌کنم چقدر خوب است که این واژه هنوز برایم مابه‌ازاء حسی دارد و تبدیل به یک مفهوم و یک حسرت نشده. 

۱ نظر موافقین ۳ مخالفین ۰
زینب ابراهیم زاده

مثل جهنم شد جهان؟ بگذار باشد/ تو هستی و من این جهان را دوست دارم...

انگار همه‌چیز یک معادل برای‌اش در شعر دارد. انگار همیشه پوشه‌ی شعر در ذهن‌اش باز است که اگر ما از گل و گل‌فروشی حرف می‌زنیم بگوید: «گل نسبتی ندارد با روی دل‌فریب‌ات/ تو در میان گل‌ها چون گل میان خاری» و بعد بخندد که «سعدی هم شاعر خوبی‌ه ها!». وقتی از کربلا حرف می‌زنیم بگوید: «برقعی خیلی خوب گفته: حس کرد پابه‌پاش جهان گریه می‌کند/ دارد غروب فرش‌چیان گریه می‌کند» و بعد ساکت شود و بغض روی بغض بیاورد. یا وقتی آخر شب، زیر نور آباژور مطالعه می‌کند، مرا از مرز خواب و بیداری بیرون بکشد و بگوید: «ببین نظامی چقدر خوب گفته: بیرون ز حساب حرف لیلی/ با هیچ‌کسی نداشت میلی». دوست دارد از محل کار که می‌آید از کشفیاتی که وقتی اخوان در مترو می‌خوانده بگوید. از کشف‌های جدیدی که خستگی‌اش را تکانده. از آخر شعر قطار قیصر که وقتی تند بخوانی شبیه صدای قطار می‌شود؛ از «این‌که گاه می‌خواهم از تو دست بردارم» منزوی؛ از شعرهای ملمع حافظ؛ از بازی‌های سبک هندی و از عاشقانه‌های سعدی.

امروز، وقتی از خرید برگشتیم، گفت: »محمد سهرابی یه بیت دلی خوب داره: در حیرتم چگونه خجالت نمی‌کشد/ هرکس برای خود کفن از کربلا خرید...» و ساکت شد. از مبدا تا مقصد را ساکت بودیم و من به این فکر می‌کردم که چقدر خوب می‌شد از آن آدم‌هایی باشم که تا شعر را می‌شنوند حفظ شوند. چقدر خوب بود که دایره‌ی شعرهایم آن‌قدر وسیع باشد که از حد چند بیت و غزلی که دوست‌شان داشتم فراتر برود. چقدر خوب بود که اگر دنبال شعری می‌گشتم یادم بیاید و احتیاجی به رجوع به کتاب یا اینترنت نداشته باشم.

***

انگار همه‌چیز برای‌اش یک معادل در شعر دارد. انگار همیشه‌ی پوشه‌ی شعر در ذهن‌اش باز است که اگر ما حرف بزنیم، متناسب با محتوای صحبت‌هامان، شعر برای‌مان بخواند. انگار نمی‌داند خودش شعر است. وقتی رسیدیم خانه، به این فکر می‌کردم منِ شعرنخوانِ شعرنفهم چطور شد که توِ شعر مجسم را آن‌قدر از برم که نباشی، انگار زندگی‌ام از وزن افتاده؟ چطور شد که منی که انگار یک مصراع ناهم‌خوانِ وزنی با مابقی مصراع‌های غزل زندگی‌ات آمدم و همان‌طور ماندم؟ چه شد که توِ نیمایی‌دانِ غزل‌دان سراغ من سپید را گرفتی؟ سراغِ منِ بی‌وزن را؟


۲ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
زینب ابراهیم زاده

به شانه‌هام چه خوب است سر اگر بگذاری/ هجوم گریه به این شانه‌ها اگر بگذارد...

آسانسور، طبقه‌ی اول که ایستاد، روبه‌رویم تابلوی «جراحی زنان و زایمان» را دیدم و وقتی درهای آسانسور بسته می‌شد، توانستم زنی را روی تختی تصور کنم که یک نوزاد در بغلش است و زن با تمام بی‌حالی‌اش عشق می‌ورزد به نوزادی که تا همین چند ساعت پیش نمی‌دانست چه شکلی است. دلم لرزید برای دیدن این صحنه‌ها. دوری چیز بدی است! اگر مشهد بودیم لااقل بیمارستان بودن نجمه سر رضا و زهره را می‌دیدم. لااقل امید داشتم که می‌شود سمانه را روی تخت‌های پوشیده با ملحفه‌ی صورتی بخش زنان و زایمان بیمارستان دید. طبقه‌ی دوم، وقتی تابلوهای اتاق‌ها را می‌خواندم که شماره‌ی بیست‌وچهار را پیدا کنم، همه‌اش در فکر نوزادهای نازنینی بودم که قرار بود پا به این دنیا بگذارند و جز خدا هم کسی نمی‌دانست چه چیزی انتظار آن‌ها را می‌کشید. دلم ریخت برای مهر مادری. برای این‌که تو چیزی از وجود خودت را از وجودت جدا کنی و ندانی حتی یک ساعت دیگر قرار است چه بر سرش بیاید و آرام نگیری. دلم می‌لرزید تمام وقتی را که با بیمار تخت بیست‌وچهار بیمارستان صحبت می‌کردم و آرزو می‌کردم دیگر این حوالی نیاید و گذرش به بیمارستان نرسد. دلم ریخت وقتی دعا کرد برای مادر شدنم بیاید بیمارستان.
بعد از عیادت، سرم را پایین انداختم و به جای دکمه‌ی منفی یک، دکمه‌ی یک را فشار دادم. قدم‌هام را آرام برمی‌داشتم و با هر کدام برای بچه‌های آمده و در راه صلوات می‌فرستادم. گذاشتم در به همان سرعتی که برای خانم قبلی باز شد، برای من هم باز شود و من پرتاب شوم به دنیای دیگری. با اولین قدم، وقتی پرستارهای ایستگاه پرستاری شروع به دویدن کردند فهمیدم پایم را به چه باتلاقی گذاشتم. صدای تپش قلبم را از داخل گوش‌هام می‌شنیدم و قلبم انگار که در دهانم باشد، لپ‌هام را می‌پراند. به تخت سی‌ویک نگاه کردم. زنی بود که اشک می‌ریخت. از صحبت‌های میان زن‌های جلوی در اتاق سه فهمیدم دختری آن جاست که سومین جنین‌اش را هم سقط کرده. از گریه‌های کودکی که زنی با چادر سیاه او را بغل کرده بود و اشک می‌ریخت حدس زدم مادرش فوت شده. از نگاه‌های خسته‌ی دختری که لباس‌های بیمارستانی صورتی تن‌اش بود و روی ویلچر نشسته بود و پرستار همراهش می‌گفت «میریم بخش پزشکی هسته‌ای» فهمیدم برای درمان آمده و چقدر آن لباس صورتی به آن دختر نمی‌آمد. و چقدر اندوه روی صورتش خط انداخته بود.
وقتی برمی‌گشتم، کم‌امیدترین مراجع برای ملاقات آن روز بیمارستان بودم. پاهایم آن‌قدر سنگین بود که فکر می‌کردم به زمین زنجیرشان کرده‌اند. قلبم هنوز تند می‌زد و سرم هنوز تیر می‌کشید. یک بغض مانده بود روی گلویم و نمی‌توانستم گریه کنم. به خانه که رسیدم، قاشقی و بگونیا رو به دیوار سمت راست‌شان کج شده بودند و منتظر غروب بودند... .
* عنوان از علی چاوشی است. :)
۳ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
زینب ابراهیم زاده

چگونه باب دل این و آن نباشم؟ آه/ مرا چنان که منم هیچ‌کس نمی‌خواهد...

همه‌چیز از همان بازی عجیبی شروع شد که عید امسال وقتی برمی‌گشتیم شروع‌اش کردم. کوپه‌ی چهارنفره میزبان جمع پنج‌نفره‌مان بود که با پیشنهاد بازی سکوت را شکستم: بیاین یه بازی؛ من سوال می‌پرسم شماها جواب بدین.» کسی نه مخالفت کرد و نه موافقت. شروع کردم: «بهترین لحظه‌ی پارسال؟»، «بدترین لحظه‌ی پارسال؟»، «عجیب‌ترین موقعیت؟»، «خنده‌دارترین موقعیتی که توش بودید؟» و همین‌طور پیش رفت. انگار مسابقه گذاشته بودیم در کمتر از دو ساعت تمام سال ۹۳ را دوره کنیم. کم‌کم عنان بازی از دست من خارج شد و هر کسی هر سوالی در ذهن‌اش داشت می‌پرسید: «مهم‌ترین عیب من چیه؟»، «بدترین کاری که پارسال کردم چی بود» و انگار داشتیم با این سوال‌ها به هم می‌فهماندیم که نمی‌خواهیم بد باشیم؛ نمی‌خواهیم هم را اذیت کنیم. در خلال همین سوال‌ها بود که جرقه‌ی سوالی که مدت‌ها در ذهنم خورده بود را جدی گرفتم و با لحنی پیروزمندانه گفتم: «اگه من به هر دلیلی -مثلا تصادف- تمام حافظه‌ام و تمام ویژگی‌های اخلاقی‌ام رو از دست بدم، دوست دارین شبیه کی بشم؟» جواب همه را در ذهنم مرور کردم. زهرا می‌گفت شبیه مامان، بابا می‌گفت شبیه زهرا، مامان می‌گفت شبیه نجمه و علی هم می‌گفت شبیه بابا. همه ساکت شدند. علی از سوال‌هایی که قرار بود به صورت فرضی آسیبی به من برسد بیزار بود و سکوت سنگین کوپه‌ی هشت واگن سه قطار نگین مشهد به تهران با صدای نفس‌های بلند علی ترکیب شده بود و مرا بیش‌تر مضظرب آینده‌ای می‌کرد که نمی‌دانستم که دوست داشت چه شود. ۱۲ روز دیگر عروسی‌مان بود و علی از سوالی که پرسیده بودم به وضوح کلافه شده بود. زهرا و مامان گفتند دوست دارم شبیه نجمه شوم و علی هم گفت شبیه بابا. اما بابا، بعد از یک سکوت طولانی که تقریبا داشت این آمادگی را برایم ایجاد می‌کرد که دوست ندارد جواب دهد، گفت «وجیهه‌ی مرحوم برادرم.» نگاه‌اش کردم. سرش را تکان داد. در جواب چرای من هیچ نگفت. فقط گفت دوست دارم شبیه او باشی. همین. «مگه همین رو نمی‌خواستی بدونی؟»

از هشتم فروردین امسال، به این فکر می‌کنم که چرا من؟ چرا وجیهه؟ نه سن‌های ما به هم نزدیک است، نه چهره‌هایمان، نه ایده‌آل‌ها و آرزوهایمان. هر وقت فکر می‌کنم وجیهه حتی دختر ته‌تغاری عمو نبود، حتی وجیهه مثل من پرحرف نیست، حتی وجیهه مثل من فکر نمی‌کند و نمی‌خواند و نمی‌نویسد، بیش‌تر و پیش‌تر از هر چیزی گیج می‌شوم. بابا، آرزوهایش را برای من در قالب وجیهه‌ی عمو ریخت و من نمی‌دانم چرا. یک‌جور بی‌رحمی در این شباهت هست که نمی‌فهمم‌اش. یک‌جور انزوایی در سکوت مابین سوال و جواب بابا هست که نمی‌دانم چیست و تا مرا گوشه‌ی رینگ نیندازد و دست‌هایم را به نشانه‌ی تسلیم بالا نبرد، رهایم نمی‌کند. 

۱ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
زینب ابراهیم زاده

به تو داشت خو دل گشته خون...

آه؛ مرضیه را بعد از یک سال از خودم کندم و دو دوستی تقدیم‌اش کردم به آقای کارگردان. چقدر آرام شده‌ام. انگار مریض دم مرگی را نجات داده‌ام و حالا با دست و لباس خونی از اتاق عمل بیرون آمده‌ام و چشم‌هام برق خوشحالی یک نجات را می‌زند؛ برق خوشحالی زنده ماندن یک آدم را. مرضیه را از خودم کندم و از صبح انگار که چیزی را کم داشته باشم گم‌ام؛ کم‌ام. انگار قدم زیادی کوتاه شده و دیگر به چشم نمی‌آیم. انگار زیادی آب رفته‌ام و اگر مواظب خودم نباشم، ممکن است زیر دست و پای دیگران له شوم.
۵ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
زینب ابراهیم زاده

تو گریه می‌کنی آیا؟ خدا مرا بکشد...

داشتیم می‌رفتیم بازار. زهره، از همان اول پیش مامان بود. بیرون می‌رفتیم، دست مامان را می‌گرفت؛ غذا می‌خوردیم باید با مامان غذا می‌خورد؛ وقتی می‌خواست بخوابد مامان باید برایش قصه می‌گفت تا خواب‌اش ببرد. مامان، دست زهره را گرفته بود و از پله‌های مترو که پایین آمدیم، صدای سوت درهای قطار را شنیدیم و شروع کردیم به دویدن. پای زهره را هنوز آن موقع عمل نکرده بودیم. هنوز بد راه می‌رفت و می‌لنگید. هنوز کفش‌های طبی مخصوص به خودش را می‌پوشید. سر پیچ، وقتی چند قدم فاصله بود که مامان به قطار برسد، پای زهره پیچید جلوی پای مامان، چادر مامان پیچید دور پای خودش و اول زهره خورد زمین و بعد مامان. زهره، جیغ زد و شروع کرد به گریه کردن. مامان، چند دقیقه‌ای صبر کرد، بعد او هم از سر استیصال، همان‌طور که با دست راستش گونه‌ی چپ زهره را نوازش می‌کرد، گریه کرد و دست و صورتش را می‌بوسید و عذرخواهی می‌کرد.

از همان سال‌ها، هر بار صدای مترو را می‌شنوم، هربار پایم را داخل این راه زیرزمینی می‌گذارم، هر بار پا تند می‌کنم که دو دقیقه از عمرم را صرفه‌جویی کنم، انگار زمین مترو خیس می‌شود از اشک‌های مامان. از کوچک شدن مامانِ آن روز من که دست و پای بچه‌ی شش ساله‌ای را می‌بوسید. انگار، معلولیت زهره چک می‌زند توی گوشم که «من همیشه هستم و سایه‌ام روی سر زندگی همه‌تان افتاده.» حالا، چند وقتی هست که از این زیرزمین تاریک می‌ترسم. از حجم آدم‌هایی که هر روز و هر روز زیر پاهای من زمین می‌خورند و ما رد می‌شویم. از حجم درد دل‌های دو دقیقه‌ای داخل این قطار که همه از سر بی‌حوصلگی به هم گوش می‌دهند، از حجم لباس‌ها و لوازم آرایشی فروش نرفته، از تقویم‌های سال‌های نو، از صورت‌ها و دست‌های سوخته، از دروغ‌های گفته و نگفته می‌ترسم. این راه، این شهری زیرزمینی که برای خودمان درست کرده‌ایم، شده کابوس من از رفتن و برنگشتن.

۳ نظر موافقین ۱ مخالفین ۰
زینب ابراهیم زاده

دستی برآوریم به تغییر پنجره...

از پشت این پنجره، از پشت این پرده، روز، حجم سفید کم‌نور یا پرنوری است. همین. همین نور که ظهرها باعث می‌شود چراغ‌ها را خاموش کنم و صبح‌ها روشن بماند. از پشت این پنجره، از پشت این پرده، امروز، از هشت صبح تا چهار بعد از ظهر، آسمان، آسمان غروب عید فطر، ساعت 5 بعد از ظهر بود. از پشت پنجره‌های این خانه، آسمان شکل دختر زیبای تازه‌عروسی است که مردش اجازه‌ نمی‌دهد از زیر تور بیرون بیاید. از پشت این پنجره‌های این خانه، آفتاب آن‌قدر کم‌جان است که خواب‌ها را عمیق‌تر می‌کند.
اما، امان از غروب‌های پشت پنجره‌های این خانه. شبیه خونی است که پخش شده باشد پشت پنجره و آدم جرات کنار زدن پرده را نداشته باشد مبادا خون به صورتش بپاشد. از پشت این پنجره، از پشت این پرده، روزها، شکل رقیق‌شده‌ی خواب‌های زمستانی‌اند.
۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
زینب ابراهیم زاده